Αρκετοί πιστεύουν (και όχι εντελώς άδικα) ότι η είδηση πρέπει να φτάνει στο θεατή άκοπη, ωμή, αμοντάριστη χωρίς φίλτρα και φτιασιδώματα.
Είναι όμως αλήθεια πως παρεμβαίνοντας μονταζιακά σε ειδησεογραφικά πλάνα, αλλοιώνει και την πραγματικότητα των όσων συνέβησαν; Μειώνεται η αντικειμενικότητα και σε ποιο βαθμό;
Βασικές Λειτουργίες Του Μοντάζ
Αν θα μπορούσα να συνοψίσω μέσα σε μερικές γραμμές και με απλά λόγια, όχι τι είναι μοντάζ (άλλωστε οι πολλές θεωρίες κουράζουν σε θέματα αμιγώς πρακτικά), αλλά ποιές είναι οι βασικες λειτουργιες του, σε γενικά πλαίσια:
ð Να επιλέγει τις λήψεις που θα κρατηθούν.
ð Να οργανώνει την αφήγηση (θα το δούμε και παρακάτω)
ð Να τοποθετεί τα πλάνα το ένα σε σχέση με το άλλο
ð Να προσδιορίζει τα σημεία που αυτά θα κοπούν σύμφωνα με τα εκάστοτε δεδομένα.
ð Να καθορίσει τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η μετάβαση από το ένα πλάνο στο άλλο. Παίζει μεγάλο ρόλο διότι η μετάβαση με μαύρη οθόνη (dip to black transition) για παράδειγμα υποδηλώνει ότι πέρασε κάποιο χρονικό διάστημα ενώ το dip to white αντίθετα είναι για πλάνα λίγων δευτερολέπτων και εντατικοποιεί το αποτέλεσμα, χτίζει ρυθμό.
ð Να τοποθετήσει, να συνθέσει, και να διορθώσει (όπου χρειάζεται) ήχους, διαλόγους, μουσική
ð Να τοποθετήσει φάσες, λογότυπα, τίτλους, υπότιτλους και ότι άλλο χρειάζεται για να εμπλουτίσει το περιεχόμενο της είδησης. (ειδησεογραφικό ρεπορτάζ).
ð Να φροντίζει αν και όπου χρειάζεται για χρωματικά ρετουσαρίσματα (color correction), όταν για παράδειγμα υπάρχει κάποιο σκοτεινό πλάνο, και να διορθώνει τυχόν λάθος κάδραρίσματα (σε περιπτωσεις ομιλιών, συνετέυξεων τύπου κλπ).
Το μοντάζ στην είδηση (Νews Video Editing)
Δε σημαίνει όμως, πως επειδή κάποιος κόβει – ράβει πλάνα για μια είδηση μειώνει η παύει την αντικειμενικότητά της.
Σίγουρα δεν επιδέχεται ιδιαιτερότητες στο μοντάζ γιατί δεν πρόκειται για μυθοπλασία, να περνά μηνύματα, ή να στυλιζάρεται οπτικά (φιλμικό μοντάζ) αλλά:
ð Έχει σκοπό να οργανώσει την αφήγηση της είδησης υποβοηθούμενο από κάποιο σπικάζ φυσικά, απλό και περιγραφικό για να δώσει την πρωτεύουσα πληροφορία στο θεατή, να λάβει γνώση το περιεχόμενο της είδησης μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Γι’ αυτό και στα πρώτα 10-15’’ μπαίνουν πλάνα γρήγορα και πρωτεύοντα (τα πιο σημαντικά). Φυσικά αυτό γίνεται ΚΑΙ για να εφιστήσει την προσοχή του θεατή. Αποτελεί παράλληλα και μεγάλη παγίδα για τους μοντέρ (γι’ αυτό και η διαδικασία του μοντάζ πρέπει να γίνεται σε συνεργασία με τον δημοσιογράφο), διότι η επιλογή των λάθος πλάνων, παραμορφώνει την ιστορία και αλλοιώνει την πραγματικότητα.
ð Αποδίδει ρυθμό, μια δυναμική μορφή στα πλαίσια του αρεστού. Είναι αρτιότερο το αποτέλεσμα, όταν «δένονται» οι σκηνές έτσι ώστε να βγάζουν νόημα. Πολλές φορές το οποιοδήποτε γεγονός διαδραματίζεται on camera δεν έχει καμία απολύτως λογική στα μάτια μας (πλήν των αυτόπτων μαρτύρων που γνωρίζουν τι συνέβη πριν/γιατί συνέβει κάτι/ ποιά η αφορμή/ το αίτιο/ τι ακολούθησε κλπ).Επομένως πρέπει να εμπλουτιστεί/συμπληρωθεί με πλάνα
ΔΕΝ είναι θελκτικό και απορώ πως έχει επικρατήσει, η αιώνια επανάληψη ενός πλάνου 5-6 δευτερολέπτων κατά τη διάρκεια ενός ρεπορτάζ (είτε λόγω έλλειψης πλάνων, είτε επειδή η σκηνή που αποτυπώνεται είναι δυνατή και πρέπει να «μπουκώσουμε» το θεατή με αυτή, μέχρι να ξεράσει).
Με ποιόν τρόπο μπορεί να ξεπεραστεί αυτός μετα-παραγωγικός σκόπελος;
Επειδή στο ειδησεογραφικό βίντεο (λόγω χρονικής ιδιαιτερότητας), ο μοντέρ ΔΕΝ έχει κάποιο ντεκουπάζ, σενάριο, η τέλοσπάντων κάποια σκαλέτα σεναριακή, όπως έχει σε μία ταινία, το τελικό edit αφήνεται σαφώς και στη δική του κρίση (όχι μόνο – όπως είπαμε γίνεται πάντα σε συνεργασία). Μπορεί επομένως σε περίπτωση που δεν επαρκούν οι λήψεις που έχει να χρησιμοποιήσει πλάνα αρχείου (πολλές φορές τα κανάλια πληρώνουν ειδησεογραφικά πρακτορεία για να έχουν πρόσβαση σε τέτοια πλάνα), τα οποία μπορεί να είναι ειδικά (σε κάποιο καιρικό φαινόμενο για παράδειγμα) η γενικά (μέτρημα χρημάτων, πληκτρολόγηση σε υπολογιστή, παραγωγή χαπιών σε εργοστάσιο), λήψεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πληθώρα ρεπορτάζ. Επιπλέον είναι δόκιμο να χρησιμοποιούνται γραφικά (κάρτες), που να συμπληρώνουν πληροφορία, η κάρτες ομιλίας, όταν σε μια για παράδειγμα τηλεφωνική συνομιλία, υπάρχει σε γραφικό η φωτογραφία του υποκειμένου, και ότι λέει γράφεται σε τίτλους.
Συνοψίζοντας…
Το μοντάζ συσχετίσει ιδέες και τις αποδίδει οπτικά ναι, είναι η τέχνη που προσδίδει στα πλάνα το τελικό τους νόημα. Όπως ανέφερε και στο βιβλίο του Η Θεωρία Του Φίλμ ο Ούγγρος θεωρητικός Bela Balazs: «Μπορεί (και εκεί έγκειται και η μεγαλύτερη δύναμή του) να παραποιήσει και ν’ ανασκευάσει τα πράγματα με μεγαλύτερη επιτυχία από κάθε άλλο εκφραστικό μέσο του ανθρώπου» . Όλα όμως πιστεύω εξαρτώνται από τις προθέσεις του καθενός.
Η τελική μορφή που θα πάρει το βίντεο όταν πρόκειται για ειδησεογραφία, μπορεί, αλλά δεν πρέπει να βασίζεται τόσο στο ν’ αρέσει, αλλά στο να περάσει όσο γίνεται περισσότερη πληροφορία, στο συντομότερο χρονικό διάστημα.
