Μετά λύπης τον τελευταίο καιρό πληροφορήθηκα από τον τοπικό τύπο, αλλά και από τον ίδιο τον ιδρυτή του ότι το Καστάνειο Λαογραφικό Μουσείο διακόπτει τη λειτουργία του. Οι λόγοι που συνέβαλαν σε αυτόν τον εξαναγκασμό συνοψίζονται στην απουσία ενίσχυσης και συμπαράστασης από επίσημους φορείς απέναντι σε έναν απαραίτητο παράγοντα πολιτισμού για την πόλη. Αυτή όμως είναι η μια όψη του νομίσματος. Η άλλη αφορά σε εμάς, τους απλούς πολίτες, που οφείλουμε να απαιτούμε την προβολή του μοναδικού, τοπικού πολιτιστικού παρελθόντος μας. Δηλώνουμε υπερήφανοι ως Μεγαρείς. Που βασίζεται όμως αυτή η υπερηφάνεια μας αν όχι στα μνημεία του πολιτισμού μας; Στο τόσο ιδιαίτερο τοπικό γλωσσικό μας ιδίωμα, στη σταθερή και μακραίωνη ιστορική παρουσία μας στον ίδιο χώρο, στην αρχαία παράδοση μας που κατάφερε παρά τα εμπόδια να επιβιώσει και να αντικατοπτρίζεται σήμερα μέσα από τα έθιμα μας;
Ο κ. Σπύρος Μπερδελής υπακούοντας ήδη από τα παιδικά του χρόνια σε ένα σπάνιο κάλεσμα, έγινε συλλέκτης κειμηλίων και εξερευνητής του παρελθόντος τους. Μετά από πολυετή προσπάθεια κατάφερε να συγκεντρώσει μια εξαιρετικά σπάνια συλλογή και να την παραδώσει ανιδιοτελώς στους συμπολίτες του ιδρύοντας το Καστάνειο Λαογραφικό Μουσείο. Αυτή είναι άλλωστε και η ουσία της λέξης παράδοση, αφού οφείλουμε να παραλάβουμε το παρελθόν και συνάμα με τις προσθήκες από το δικό μας παρόν να το παραδώσουμε εμπλουτισμένο στο μέλλον. Αν όμως αρνηθούμε ή παραμελήσουμε αυτό το καθήκον, μάς απομένει μόνο η λήθη.
Κάποιοι θα σπεύσουν να πουν ότι ο πολιτισμός είναι μια περιττή πολυτέλεια σε περίοδο βαθιάς οικονομικής ύφεσης. Και γι αυτούς ωστόσο, η Ιστορία έχει τις απαντήσεις. Πόσες ανάλογες δικαιολογίες θα μπορούσε να επικαλεστεί ο στρατηγός Μακρυγιάννης, όταν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 απαγόρευσε σε Έλληνες αγωνιστές να πουλήσουν σπάνια αρχαία γλυπτά στους ξένους; Γιατί οι Έλληνες αρχαιολόγοι έθαψαν τους θησαυρούς του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου για να μη λεηλατηθούν από το γερμανό κατακτητή; Θα μπορούσαν απλά να επικαλεστούν τις ακραίες και τραγικές συνθήκες του πολέμου. Δεν το έκαναν όμως, γιατί γνώριζαν καλά πως οτιδήποτε παραχωρούμε οικειοθελώς από τον πολιτισμό μας, το καταπίνει γρήγορα η λησμονιά και χάνεται για πάντα.
Όσοι από εμάς είχαμε την ευκαιρία να επισκεφτούμε το Καστάνειο Λαογραφικό Μουσείο, θαυμάσαμε τον πλούτο, τη σπανιότητα και την ιστορική αξία των εκθεμάτων. Κάθε αντικείμενο είναι μοναδικό κουβαλώντας μέσα στο χρόνο το δικό του φορτίο από μνήμες. Και είναι αυτές οι ίδιες οι δυνάμεις του χρόνου, που το επεξεργάζονται και το καθιστούν κειμήλιο της τοπικής μας ιστορίας. Όταν κάποιος επισκέπτης των Μεγάρων επισκεφτεί τον συγκεκριμένο χώρο τέχνης και πολιτισμού τα ίδια τα εκθέματα θα του εξιστορήσουν ποιοί άνθρωποι πέρασαν από αυτόν τον τόπο, τι αγάπησαν, ποιές οι συνήθειες τους, πώς ζούσαν και πώς πέθαιναν. Και πράγματι, το Λαογραφικό Μουσείο κατορθώνει με το θησαυρό του να πει μια ιστορία για ανθρώπους φιλόμουσους, εραστές της λαϊκής τέχνης, θεοσεβείς αλλά και τολμηρούς, φίλους του κεφιού αλλά και της ισορροπημένης καθημερινότητας, αιώνια πιστούς στους δωρικούς κανόνες του μέτρου και του ήθους. Ποιος άραγε θα μπορούσε να είναι καλύτερος πρεσβευτής της μεγαρικής ιστορίας;
Το Καστάνειο Λαογραφικό Μουσείο είναι έμπνευση και έργο του κ. Μπερδελή, αλλά δεν ανήκει στον ίδιο. Ανήκει σε όλους εμάς που καλούμαστε Μεγαρείς. Σε εμάς που με την παραμικρή ευκαιρία επικαλούμαστε τους προγόνους μας και δηλώνουμε περήφανοι για την εντοπιότητα μας. Όμως, κινδυνεύουμε να φανούμε ανάξιοι απόγονοι αξίων προγόνων, αν μένουμε μόνο στα λόγια και δεν υπερασπιζόμαστε με πράξεις ό,τι είναι ιστορικά δικό μας. Διαφορετικά μας απομένει μόνο η υποκρισία και η κενολογία. Και αυτό δεν τιμά καθόλου τα Μέγαρα, όπως δεν τα τιμά και η προσφορά στέγης στη συλλογή Μπερδελή από το δήμο Σαλαμίνος. Προφανώς, εκεί η ευαισθησία απέναντι στον πολιτισμό βρίσκεται σε περίσσεια και δεν επικαλείται δικαιολογίες περί πόρων και κονδυλίων. Παρόλα αυτά, όσο ο θησαυρός αυτός παραμένει στη διάθεση των Μεγαρέων οφείλουμε όλοι μαζί να τον εξασφαλίσουμε παρέχοντας όλα τα απαραίτητα μέσα όχι μόνο για να επαναλειτουργήσει το Καστάνειο Λαογραφικό Μουσείο, αλλά για να προβληθεί και να αποτελέσει πόλο έλξης τουρισμού για την πόλη μας. Τελειώνοντας ας θυμηθούμε το χρέος μας απέναντι στην παράδοση, όπως το απέδωσε η πένα του Νίκου Καζαντζάκη «Το πρώτο σου χρέος , εχτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα (ενν. έθνος) είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους. Το δεύτερο, να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους. Το τρίτο σου χρέος, να παραδώσεις στο γιο τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει».
Ελευθερία Σαμούρη-Βόρδου
Φιλόλογος-Ιστορικός
